Văn Yên được biết đến là “thủ phủ” của cây quế, nơi có diện tích quế lớn nhất cả nước với trên 23.000 ha. Từ xưa đến nay, cây quế đã thủy chung với người dân Văn Yên nói chung, đồng bào Dao nói riêng từ trong tâm tưởng, ký ức đến đời sống sinh hoạt và lao động sản xuất. Cây quế không những đem lại giá trị tinh thần mà còn góp phần giúp người dân nơi đây vươn lên thoát nghèo. Nhiều gia đình đã coi quế là thứ “vàng xanh” quý giá, là của để dành cho con cháu muôn đời sau.

Nói đến quế là nói đến người Dao, đặc biệt là người Dao Viễn Sơn. Bởi Viễn Sơn là quê hương của cây quế Văn Yên. Trong năm 2015, Đảng bộ, chính quyền huyện Văn Yên đã chọn xã Viễn Sơn để tổ chức Lễ hội Quế lần đầu tiên nhằm tôn vinh vẻ đẹp của mảnh đất, con người đất quế. Lễ hội quế lần đầu tiên tổ chức thực sự là một bữa tiệc văn hóa nhiều màu sắc, tưng bừng trong sự háo hức đón chờ, thưởng thức của hàng ngàn người dân và du khách trong nước, quốc tế bởi những nét độc đáo không nơi nào có.

Tất cả đời sống văn hóa tinh thần của người Dao gắn liền với cây quế. Trong những ngôi nhà dưới rừng quế, mỗi đứa trẻ người Dao từ lúc sinh ra đã được ông bà, cha mẹ chia cho vài chục cây quế làm của hồi môn. Để rồi từ đó, chúng lớn lên cùng quế, sớm hôm cầm cuốc, cầm dao lên rừng trồng và mở rộng diện tích quế của gia đình. Mùa sinh trưởng của quế, mỗi năm hai lần: mùa chính là các tháng 2, 3, 4 và mùa phụ vào các tháng 8, 9. Khi ấy, trước lúc xuất hiện các chồi lá non cũng là khi lượng nước và tinh dầu trong vỏ quế đều tăng lên, vỏ mầm dễ bóc khỏi thân là lúc bắt đầu thu hoạch quế.

Việc xây dựng mô hình kết hợp du lịch sinh thái rừng quế gắn liền với bản sắc văn hóa dân tộc của đồng bào Dao đã, đang và sẽ là nét văn hóa đặc sắc của Văn Yên thu hút du khách thập phương về với vùng đất quế để ngắm nhìn, để chiêm ngưỡng và để đi không biết mệt rồi say trong hương thơm của rừng mỗi khi quế vào mùa tách vỏ. Việc xây dựng chỉ dẫn địa lý quế Văn Yên cũng như giá trị vật chất, tinh thần mà cây quế từ bao đời nay mang lại cho người dân Văn Yên đã tạo nên thương hiệu, niềm tự hào đất quế. Hương đất, tình người càng nồng say mỗi mùa xuân đến.

           Ngọc Sơn – Quyết Thắng