Một trong những nội dung cơ bản của Luật Quản lý thuế là chính thức áp dụng cơ chế tự tính, tự khai, tự nộp. Cơ chế này đã được ngành thuế triển khai thí điểm từ một vài năm nay nhưng phải đến ngày 1-7, khi Luật Quản lý thuế có hiệu lực thì cơ chế này mới chính thức được áp dụng rộng rãi.

Thực hiện cơ chế này, người nộp thuế chủ động xác định đúng số thuế phải nộp, thực hiện nộp thuế đúng thời hạn cũng như xác định các ưu đãi thuế, quyền lợi về thuế của mình. Cơ quan thuế có trách nhiệm tuyên truyền, hỗ trợ, kiểm tra, thanh tra, cưỡng chế, thu nợ tiền thuế, tiền phạt...

Như vậy, phương thức quản lý thuế được đổi mới căn bản, chuyển từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Cơ quan thuế chuyển từ việc chủ yếu dùng quyền lực để quản lý sang chủ yếu hỗ trợ, phục vụ người nộp thuế, với hai chức năng cơ bản là tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế và giám sát việc chấp hành pháp luật thuế. Đây được coi là hai chức năng quan trọng của quản lý thuế.

Cơ chế tự tính, tự khai, tự nộp cũng đòi hỏi cơ quan thuế phải có cơ sở dữ liệu thông tin đầy đủ về người nộp thuế. Vì vậy, triển khai cơ chế này còn làm thay đổi phương thức quản lý của cơ quan thuế, chuyển từ quản lý truyền thống mang tính thủ công sang phương thức quản lý hiện đại, dựa trên cơ sở dữ liệu thông tin tổng hợp và kỹ thuật quản lý rủi ro.

Cùng với việc áp dụng cơ chế tự tính, tự khai, tự nộp nêu trên, một loạt các thủ tục hành chính thuế được Luật Quản lý thuế quy định đơn giản, rõ ràng, góp phần giảm thời gian, chi phí cho người nộp thuế khi thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Các thủ tục hành chính được công khai, minh bạch tại cơ quan thuế, giúp người nộp thuế có thể giám sát quy trình giải quyết các thủ tục hành chính.

Một nội dung quan trọng khác trong Luật Quản lý thuế là vai trò và quyền lợi của người nộp thuế được đề cao. Luật Quản lý thuế bổ sung thêm nhiều quy định về quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế, có quyền yêu cầu cơ quan thuế hướng dẫn, giải thích chính sách thuế, thủ tục hành chính thuế; thực hiện đúng việc miễn giảm thuế, hoàn thuế... Thậm chí người nộp thuế được bồi thường thiệt hại vật chất do cơ quan quản lý thuế gây ra.

Việc triển khai thực hiện Luật Quản lý thuế là phù hợp với điều kiện Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới. Mô hình "một cửa" của ngành thuế được triển khai tại tất cả cơ quan thuế trên toàn quốc từ ngày 1-7 chính là một trong những bước "hiện thực hóa" Luật Quản lý thuế. Sau một thời gian thí điểm, mô hình "một cửa" đã thật sự giúp các doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí, giảm phiền hà cho doanh nghiệp trong quá trình nộp thuế.

Các văn bản pháp quy hướng dẫn thi hành luật cơ bản đã được ban hành. Chính phủ vừa ban hành ba nghị định gồm: Nghị định 85/2007/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện một số điều của Luật Quản lý thuế, Nghị định 98/2007/NĐ-CP về xử lý vi phạm pháp luật thuế và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế, Nghị định 79/2007/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế trong lĩnh vực hải quan.

Khó khăn lớn nhất khi triển khai Luật Quản lý thuế là làm sao người nộp thuế cũng như tất cả các tổ chức, cá nhân trong xã hội nhận thức đầy đủ tiền thuế phục vụ mục đích chung của xã hội cho nên mọi tổ chức cá nhân trong xã hội phải có trách nhiệm tham gia quản lý thuế, cung cấp thông tin và đấu tranh đối với những trường hợp vi phạm pháp luật thuế, thậm chí tố cáo những hành vi trốn thuế, gian lận thuế. Có như vậy mới chấm dứt được các hành vi vi phạm pháp luật thuế nhằm bảo đảm số thu cho ngân sách Nhà nước.

Kim Tuyến - Hồng Sen