Lục Yên là huyện tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), trình độ nhận thức không đồng đều, tập quán còn nhiều lạc hậu. Chính vì vậy, ban đầu, Dự án triển khai thí điểm ở một số xã nhưng sang năm thứ 4 triển khai tại 10 xã: Vĩnh Lạc, Khánh Thiện, Động Quan, Tân Lập, Trúc Lâu, Tô Mậu… là những xã khó khăn, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng và có số ca sinh con thứ 3 trở lên cao, kiến thức chăm sóc phụ nữ đang mang thai tại gia đình và cộng đồng còn hạn chế hoặc là những xã chưa được hưởng lợi từ những dự án khác thuộc lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em (SKBMTE).

Dự án với mục tiêu chung là góp phần giảm bệnh tật, tử vong bà mẹ, trẻ em trong nhóm đồng bào DTTS ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa thông qua khuyến khích các hành vi có lợi cho SKBMTE trong các cặp vợ chồng, gia đình và cộng đồng. Đối tượng can thiệp trực tiếp là phụ nữ và trẻ em, gián tiếp là người chồng, gia đình và cộng đồng, lãnh đạo chính quyền địa phương. Dự án được triển khai luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của Sở Y tế tỉnh Yên Bái hỗ trợ trực tiếp về chuyên môn cùng sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp, quan trọng hơn là sự đồng thuận của mỗi người dân tại cộng đồng khi được hưởng lợi từ Dự án. Mặt khác, chương trình truyền thông được thiết kế phù hợp với trình độ, nhận thức và phong tục, tập quán của người dân địa phương nên đã thu hút sự tham gia của cộng đồng. Do đó, hành vi của người dân về chăm sóc SKBMTE đã có chuyển biến rõ rệt.

Theo kết quả đánh giá giữa kỳ của Trung tâm Y tế huyện Lục Yên và hết năm 2013, tại các xã được triển khai Dự án đã có những chuyển biến về nhận thức, thay đổi tư duy của các đối tượng được thụ hưởng. Vì vậy, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng của 10 xã đã giảm dần từ 23% năm 2011 nay còn 21,8%; tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi từ 41%o giảm còn 11,6%o; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên từ 12,7%; giảm còn 6,7%; tỷ lệ ca sinh đẻ được cán bộ y tế đỡ tăng từ 94,3% lên 96,8%; kiến thức về chăm sóc phụ nữ mang thai, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em ở cộng đồng, thay đổi hành vi và thái độ của người dân về chăm sóc SKBMTE có chuyển biến tích cực.

Tuy đã đạt được nhiều kết quả khả quan song trong quá trình thực hiện Dự án tại 10 xã còn gặp không ít khó khăn, hạn chế. Trước tiên phải kể đến địa hình đồi núi, giao thông đi lại khó khăn mà các hoạt động tập trung chủ yếu vào các thôn vùng sâu, vùng xa hạn chế về thông tin liên lạc... đã ảnh hưởng lớn đến đối tượng hưởng lợi trực tiếp của Dự án là phụ nữ và trẻ em. Mặt khác, cơ sở vật chất thiếu thốn, những hủ tục lạc hậu, trình độ nhận thức của đồng bào vùng cao còn nhiều hạn chế... cũng là rào cản đối với các hoạt động của Dự án. Về nguyên nhân chủ quan, đơn vị trực tiếp thực hiện Dự án là Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình huyện phải thực hiện rất nhiều nhiệm vụ khác nên cũng ảnh hưởng tới việc thực hiện các hoạt động của Dự án theo kế hoạch.

Để Dự án tiếp tục phát huy hiệu quả, trong thời gian tới, huyện Lục Yên xác định tập trung hoàn thành các chỉ số đạt thấp, phấn đấu hoàn thành mục tiêu vào cuối kỳ; cải thiện các chỉ số đạt nhưng chưa bền vững; kỹ năng truyền thông y tế thôn bản; tuyên truyền bằng nhiều cách để giúp người dân thực hiện những hành vi có lợi cho SKBMTE; tranh thủ tối đa sự ủng hộ của chính quyền địa phương; khuyến khích sự tham gia của cộng đồng; đào tạo cán bộ để thực hiện các hoạt động truyền thông; xây dựng và hỗ trợ duy trì các sáng kiến của cộng đồng về bảo vệ SKBMTE, lồng ghép với các chương trình, dự án hiện có.

Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình huyện xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, bổ sung, đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ y tế thôn bản; tuyên truyền những gương tốt về chăm sóc SKBMTE và bình đẳng giới; hỗ trợ hộ gia đình nghèo có con nhỏ suy dinh dưỡng vay vốn cải thiện bữa ăn gia đình; xây dựng kế hoạch đề xuất các hoạt động để duy trì bền vững những kết quả của Dự án; lồng ghép vào các chương trình mục tiêu quốc gia như y tế, dân số - kế hoạch hóa gia đình, các dự án khác đang triển khai tại cơ sở.

An Nguyên