Cha nối nghiệp gia truyền

Nhà “vua nỏ” là căn nhà xây ba gian vẫn còn mới toanh nằm ngay bên dòng suối Nà Khao. Ngoài hiên, từng cây nỏ với tên treo như một niềm kiêu hãnh, bên trong treo từng chùm huy chương đủ màu vàng, bạc, đồng. Trên tường cũng treo nhiều giấy khen các loại, từ cấp xã phường, huyện đến cấp khu vực, quốc gia.

Khi chúng tôi đến, anh Tăng Văn Thủy, 41 tuổi đang ngồi trước hiên nhà gọt lại chiếc nỏ vừa làm xong. Con trai anh ngồi cạnh thì cầm rựa vót tên. Anh Thủy bảo gia đình anh có truyền thống làm nỏ và bắn nỏ “bách phát, bách trúng” từ bao đời nay. Ngày xưa, những chiếc nỏ được ông ngoại anh đóng nỏ cánh gỗ, làng trên, xóm dưới đều sử dụng nỏ của gia đình. Ngay khi 5 - 6 tuổi, anh đã sử dụng nỏ thành thạo. “Cũng như ông ngoại, bố mình, gia sản để lại cho con, cháu cũng chỉ là nỏ tên. Ông tôi dạy cho tôi cách làm nỏ, cách chạy nhanh hơn con thú, vừa chạy vừa bắn tên để bắn hạ con mồi nhanh nhất” - anh Thủy tiết lộ.

Ngày nay không còn được phép săn bắn thú rừng nhưng nỏ, tên, bà con vẫn lưu giữ như những bảo vật trong nhà. Anh Thủy không phải là người duy nhất của thôn biết làm nỏ tên nhưng những cây nỏ anh làm ra, những mũi tên anh vót bao giờ cũng chuẩn xác nhất.

Để làm được một cây nỏ, anh Thủy phải bỏ ra hàng tháng trời đẽo gọt, tất cả đều được làm thủ công bằng tay. Từ bàn tay tài hoa của anh, vợ anh, con trai anh đều sử dụng thành thục nỏ, tên từ bé. Bây giờ, họ không những trở thành các xạ thủ số một của thôn, của huyện mà còn là niềm tự hào của người Tày trên vùng đất ngọc qua các kỳ thi đấu từ cấp huyện đến Trung ương. Ôm các bộ huy chương lấp lánh ra khoe với tôi, anh Thủy nói: “Ngày xưa, treo đầu hươu, nai trong nhà như một chiến tích của người thợ săn. Ngày nay, chiến tích đó là các huy chương, nhà báo ạ!”.

Cha, con đều là cung thủ

Không nhớ hết bao nhiêu lần thi đấu cấp huyện, tỉnh và khu vực, con trai anh Thủy là Tăng Hữu Phương năm nay mới 19 tuổi chỉ nhớ mình được nhiều huy chương về bắn nỏ tại Đại hội Thể dục thể thao toàn quốc từ năm 2010 đến nay. Thành tích cao nhất của em Phương bắn 10 mũi tên đạt 90 điểm.

“Em bắn chín mũi tên lọt vào vòng 10 và một mũi vào vòng không trúng đích” - Phương tiếc nuối. Tôi hỏi: "Tập luyện ở đâu để có được những cú bắn tài tình như vậy?".

Chỉ tay ra ngoài sân, anh Thủy bảo: “Trước đây, thường tập luyện ở khe Khao, tập ngắm bắn vào thân cây chuối, rất thú vị vì mình nghe được tiếng găm “phập” của mũi tên bay tới đích. Hơn nữa, khỏi phải mất công vót tên vì thân chuối mềm cứ việc ngắm bắn rồi rút tên ra sử dụng lại được. Nếu bắn vào các thân cây khác, tên sẽ gãy hoặc cong. Nên không tái sử dụng được. Bây giờ, tôi tranh thủ đất vườn nhà rộng làm sân tập và để dạy cho con trai luôn”.

Anh Thủy kể tiếp về cú bắn đầu đời khi đi thi đấu của mình là lần tham gia “Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc Tây Bắc” tại tỉnh Điện Biên năm 2005. Vì lần đầu tiên thi đấu nên tâm lý không vững vàng nhưng nhớ lời dặn của ông là tư thế thoải mái, ngắm đích mục tiêu với nguyên tắc “đạn ăn lên, tên ăn xuống” và anh đã thành công. Không chỉ sử dụng nỏ thành thạo mà anh Thủy còn được nhiều người trong khắp cả nước biết đến chế tác nỏ.

"Nhiều lần, có mấy người ở tận trong tỉnh Đắk Lắc, Gia Lai đặt làm nỏ và tên để tham gia thi đấu. Tôi từ chối nhưng không được. Cũng từ đó, tôi làm nỏ để bán, thêm thu nhập cho gia đình" - anh Thủy nói.

Phất lên nhờ nghề nỏ

Đưa chúng tôi ra thăm bãi đất tập luyện hàng ngày, anh Hà - cán bộ Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện Lục Yên chỉ tay về phía căn nhà xây cười, nói: “Đây là căn nhà vợ chồng anh Thủy vừa mới xây xong do kiếm tiền từ bắn nỏ, làm nỏ và bán nỏ”.

Anh Thủy hồ hởi khoe: “Các chú cứ nói thế, tiền thưởng có được là bao. Căn nhà này, vợ chồng anh xây, vay mượn bà con khá nhiều. Điều quan trọng của anh bây giờ là làm thế nào phát huy và giữ gìn được tác dụng cái nỏ với tinh thần cao nhất chứ vật chất chả lo nghĩ nhiều bởi cuộc sống hiện tại cũng khá ổn rồi”.

Vì quá nổi trội về thành tích cũng như sự nổi tiếng của gia đình nên gia đình phải thi đấu cho huyện, tỉnh. Thậm chí, nhiều nơi mời cả gia đình anh tham gia các giải đấu lớn và đều đạt thành tích cao. Hiện tại, anh Thủy là Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bắn nỏ huyện Lục Yên với hơn 30 thành viên.

Với tài năng sử dụng nỏ điêu luyện, thành thạo trong chế tác nỏ, anh được mời tham gia làm huấn luyện viên phát triển bộ môn thể thao dân tộc bắn nỏ và trực tiếp thi đấu đạt nhiều thành tích cao, quan trọng hơn cả là bảo tồn và giữ gìn nghề làm nỏ, phát triển thành bộ môn mạnh của thể thao dân tộc. Trong thi đấu, điều anh tâm đắc và hạnh phúc là các vận động viên biết tiếng nói, biết mặt nhau, biết cả trình độ và đường tên nhưng giải đấu vẫn diễn ra trên tinh thần thể thao cao thượng. Sau giải đấu, toàn bộ huy chương mang hết về làng. Đêm đó, núi rừng lại vui say...

Trần Minh