Ném còn là trò chơi đặc trưng của đồng bào các dân tộc Yên Bái nói riêng và của vùng Tây Bắc nói chung. Trò chơi này có ý nghĩa sâu sắc, mang yếu tố tâm linh và là hoạt động của con người cầu cho một năm mới quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Mặt còn được treo trên đỉnh cây nêu cao khoảng 10m đến 15m. Người ném còn phải tung thủng mặt còn mới được coi là may mắn. May mắn không chỉ riêng với người tung còn mà đem đến may mắn cho cả bản làng, hứa hẹn một năm mùa màng bội thu, cuộc sống bình yên, giống nòi mạnh khỏe, không ngừng sinh sôi. Trò chơi chỉ kết thúc cho đến khi có người ném thủng mặt còn treo trên cây nêu.

Đối với đồng bào dân tộc vùng cao, hầu như nhà nào cũng có một cây nỏ treo trong nhà. Người bắn nỏ giỏi phải tập luyện thường xuyên để cho đôi tay chắc khỏe, đôi mắt tinh nhanh. Không chỉ nam giới mà cả nữ giới cũng rất mê bắn nỏ, thậm chí có người không hề kém cạnh nam giới. Vì thế, trong những cuộc thi bắn nỏ đều thu hút đông đảo thanh niên nam nữ tham gia. Nếu môn bắn nỏ đòi hỏi sự chính xác thì các môn như: đẩy gậy, kéo co... thật sự đem đến không khí sôi động, hấp dẫn và thể hiện sức khỏe bền bỉ, dẻo dai của người chơi.

Đồng tâm hiệp lực. (Ảnh: Hoàng Nhâm)

Có một trò chơi vô cùng thú vị khác là trèo cột mỡ. Trèo cột mỡ đòi hỏi người chơi phải có sức khỏe tốt, kết hợp nhịp nhàng cả chân lẫn tay. Trò này thường mang đến tiếng cười sảng khoái cho người theo dõi bởi tính hấp dẫn và bất ngờ. Phần thưởng cho người thắng cuộc chính là tràng pháo tay vang dội, thán phục hay chén rượu chúc mừng.

Thi trèo cột mỡ. (Ảnh: Phương Lan)

Trong các trò chơi dân gian truyền thống ngày xuân của đồng bào Mông thì ném pao được các chàng trai, cô gái rất ưa thích. Đặc biệt, các chàng trai, cô gái Mông sẽ thổ lộ tình cảm của mình qua những trái pao được họ trao đi, nhận lại. Trái pao đã gửi gắm yêu thương và gắn kết trái tim để nhiều bạn trẻ nên vợ, nên chồng.

Cũng như ném pao thì chơi quay yêu cầu người chơi phải có sức khỏe, khéo léo, tinh nhanh và phán đoán tốt. Người chơi nhận được sự cổ vũ rất nhiệt tình của đông đảo người xem. Không ít thiếu nữ Mông đã ngắm, đã ưng, đã chọn được bạn tình cho mình là những người chiến thắng.

Nếu đó là những trò chơi diễn ra ban ngày thì ban đêm, đồng bào Mông lại có trò bịt mắt bắt dê và trò vỗ lưng cũng rất thú vị. Hai trò này được tổ chức từ 18h đến 22h và chỉ diễn ra trong những ngày tết cổ truyền của dân tộc, người tham gia chủ yếu là thanh niên.

Địa điểm tổ chức vui chơi tại nhà trưởng bản hoặc nhà của một già làng uy tín có diện tích rộng rãi. Trò bịt mắt bắt dê được tổ chức trước, thời gian diễn ra từ 1 đến 2 tiếng đồng hồ, tùy thuộc số người đăng ký tham gia và có hai cách chơi. Cách thứ nhất là một nam hay một nữ buộc khăn che kín mắt rồi được đưa vào gian to nhất ở giữa ngôi nhà. Người xem đứng vây xung quanh thành vòng tròn để che chắn không cho người bịt mắt chạy ra ngoài và cũng để tránh đập vào những vật cứng. Tiếp đó, ban tổ chức chọn 3 người hoặc 5 người không bịt mắt vào cùng vòng trong với người bịt mắt.

Lúc ban tổ chức ra hiệu lệnh: “Trò chơi bắt đầu!” thì người bịt mắt sẽ phải chạy đi tìm và bắt bằng được một trong những người được ban tổ chức đưa vào thì mới được cởi bỏ khăn bịt mắt. Khi ấy, chiếc khăn bịt mắt sẽ được chuyển sang cho người vừa bị bắt. Cách chơi thứ hai là ban tổ chức chọn hai người và hai người này đều cùng bịt mắt. Bắt đầu cuộc chơi, hai người tự chạy đi tìm nhau, trong đó một người chạy, còn một người đuổi theo để bắt. Khi người đuổi bắt được người chạy thì trò chơi sẽ diễn ra ngược lại. Cách chơi này thời gian diễn ra ngắn hơn. Phần thưởng dành tặng cho người chơi là những tràng pháo tay cổ vũ nồng nhiệt cùng những ly rượu ngô thơm nồng.

Say cùng cánh đu. (Ảnh: Đặng Phương Lan)

Khi trò chơi bịt mắt bắt dê kết thúc sẽ tiếp đến trò chơi vỗ lưng. Cách chơi vỗ lưng thường được người này dùng tay đập vào lưng người kia từ trên vai xuống đến thắt lưng và không vỗ vào mặt, vào ngực. Khi bị vỗ vào lưng, người bị vỗ không được quay lại đánh trả. Ban tổ chức quy định không được vỗ mạnh và cũng không được đánh xoa, chỉ vừa đủ để người bị vỗ có cảm giác. Nếu ai lỡ vi phạm thì ban tổ chức sẽ nhắc nhở. Người tham gia trò chơi là thiếu niên, thanh niên, trung niên, bao gồm cả người có vợ, có chồng. Trò chơi diễn ra trong vòng từ 60 phút đến 90 phút và chỉ ở trong nhà, không được ra ngoài. Đặc biệt, khi bắt đầu cuộc chơi, ban tổ chức yêu cầu chốt toàn bộ các cửa ra vào, nếu có ai từ ngoài vào nhà hoặc ở trong nhà ra ngoài đều phải báo cáo, xin phép. Sau khoảng thời gian vui nhộn, ban tổ chức tuyên bố hết giờ, mở cửa thì cuộc chơi dừng. Lúc này, người nào lại về nhà đó và chờ tới tối hôm sau chơi tiếp.

Xuân về, đồng bào các dân tộc vùng cao Yên Bái hào hứng tham gia các trò chơi dân gian. Mọi người sẽ có cơ hội để được gặp gỡ, để được vui chơi, để thêm gắn bó và cùng nhau mong ước về những điều tươi đẹp hơn trong cuộc sống.

Đức Toàn - Sùng A Hồng