Không phải tất cả mọi việc đều phải được công khai. Bí mật quân sự, an ninh quốc gia ... là những việc không thể công khai hoặc chưa thể công khai (tùy theo giai đoạn lịch sử) cho mọi người nhưng có nhiều việc nên công khai, phải công khai và công khai cho minh bạch.

Đầu năm học này, nhiều nơi lại ồn ào chuyện thu tiền đóng góp của học sinh. Các khoản đóng góp được công khai ở bảng thông báo, ở lớp học, trong họp cha mẹ học sinh. Công khai nhưng có nơi chưa hẳn là công khai. Các khoản thu ngoài học phí vẫn gấp ba, bốn lần học phí mà ẩn danh dưới khoản thu hộ, thu tự nguyện, xã hội hóa. Tuy công khai và lấy ý kiến cha mẹ học sinh nhưng giáo viên định hướng sát sàn sạt. Cha mẹ học sinh vân vi, bức xúc nhưng vì con em mà “nhất trí” đóng góp cho êm thuận. Có nơi, các khoản thu khi công khai, “nhất trí” xong mới đến phần bầu ban đại diện cha mẹ học sinh của lớp, của trường, lại thêm tiền góp quỹ của ban tới nửa triệu bạc. Lòi cái “đuôi” công khai ... ý chí.

Công khai, chỉ đúng nghĩa khi cha mẹ học sinh được nắm chắc, hiểu rõ, được giải đáp những băn khoăn của mình, thực sự thoải mái, tự nguyện đóng góp các khoản thu. Muốn vậy, các khoản thu phải đúng quy định, không ẩn danh, tức là phải minh bạch. Việc sử dụng tiền đóng góp cũng phải được minh bạch, phải được phụ huynh biết, bàn, giám sát thông qua ban đại diện hoặc thực hiện quyền chất vấn. Lâu nay vẫn có các ban đại diện cha mẹ học sinh giám sát; việc chi tiêu vẫn công khai trong các buổi họp đầu năm, cuối năm học, nhưng những công khai đó, nhiều nơi đơn thuần là thông báo chi tiêu, cha mẹ học sinh không thoải mái.

Không thoải mái sinh thắc mắc nhưng không phải ai cũng “dám” thắc mắc, vì thế sinh dư luận. Dư luận âm ỉ, có nơi đòi “phụ đạo” cho ban đại diện nhưng mọi chuyện rồi lại cho qua và tới nay vẫn chưa thấy có ban đại diện nào phát hiện ra những thiếu minh bạch trong chi tiêu để công khai cả.

Công khai và minh bạch không thể từ một phía. Muốn công khai và minh bạch phải từ việc chấp hành nghiêm túc các quy định của Nhà nước của các nhà trường, thứ đến là phát huy vai trò thực sự của các ban đại diện cha mẹ phụ huynh. Không phải là tất cả nhưng dư luận kêu ca nhiều ban đại diện đang trở thành “cánh tay nối dài” của nhà trường để vận động đóng góp. Kêu ca không phải là tiếng nói công khai, kêu ca rất thiếu minh bạch. Nếu vẫn cứ thiếu công khai và minh bạch như vậy thì bao giờ mới hết ồn ào về lạm thu?

Tuấn Anh