Lễ hội cầu cơm mới đền Đông Cuông năm 2014 diễn ra trong hai ngày 10 - 11/10 tức ngày 17 - 18 tháng Chín năm Giáp Ngọ. Để lễ hội được tổ chức đúng nghi thức dân gian truyền thống, bảo đảm cho du khách thưởng thức những giá trị văn hóa đặc sắc được lưu truyền qua nhiều thế hệ, Ban Quản lý di tích đền Đông Cuông, các cấp, các ngành và xã Đông Cuông đã xây dựng chương trình lễ hội kết hợp hài hòa giữa phần lễ và phần hội, giữa văn hóa truyền thống với hiện đại, duy trì các nghi lễ đã được phục hồi, tôn vinh các giá trị văn hoá truyền thống.

Điểm nhấn của lễ hội năm nay là Hội thi  hát văn và Hội thi khéo tay làm cốm. Hát văn còn gọi là chầu văn hay hát bóng, là một loại hình nghệ thuật ca hát cổ truyền đặc sắc trong lễ hội truyền thống nói chung và trong tín ngưỡng thờ Mẫu nói riêng. Để bảo tồn và phát huy những vốn văn hóa truyền thống cha ông để lại và đáp ứng nhu cầu thưởng thức loại hình nghệ thuật đặc sắc mang đậm yếu tố tâm linh của đông đảo người dân, UBND xã Đông Cuông đã xây dựng thể lệ Hội thi hát văn với những quy định cụ thể về đối tượng tham gia, điều kiện dự thi, nội dung chủ đề, thể loại… để người dân tham gia  đăng ký. Nhiều tổ, nhóm văn nghệ yêu thích nghệ thuật hát văn tại xã Đông Cuông đã tích cực tập luyện tay đàn, nhịp phách, đem đến trình diễn tại Hội thi những tiết mục đặc sắc nhất.

Để tạo ra sản phẩm du lịch mới, hấp dẫn, phục vụ nhu cầu đa dạng của du khách, góp phần thu hút khách đến với địa phương, Ban tổ chức Lễ hội năm nay chú trọng khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng tại làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Cầu Có. Nằm sát con đường vào đền Đông Cuông, thôn Cầu Có có giao thông thuận lợi, phong cảnh thanh bình, khí hậu trong lành, mát mẻ.

Thôn có 120 hộ dân, chủ yếu là đồng bào Tày Khao sinh sống vốn hiền hòa và mến khách. Người dân nơi đây vẫn bảo tồn và lưu giữ được những bản sắc văn hóa riêng, phong phú và hết sức độc đáo trong đời sống văn hóa tâm linh, tín ngưỡng và các phong tục tập quán cổ truyền như: lễ hội cầu cơm mới, lễ hội cốm mới, văn hóa ẩm thực, các làn điệu dân ca dân vũ và các  trò chơi dân gian... Đó là một lợi thế rất lớn để thôn Cầu Có phát triển làng văn hóa du lịch gắn với lễ hội truyền thống. Xác định văn hóa truyền thống chính là sản phẩm bền vững của du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho chính mình nên bà con ở thôn Cầu Có đều ủng hộ và tích cực tham gia xây dựng làng văn hóa du lịch trên cơ sở tự nguyện.

Hiện nay, thôn có 25 hộ tham gia cung cấp dịch vụ du lịch và được phân chia thành 5 nhóm để phục vụ du khách nhóm kinh doanh dịch vụ; nhóm đan lát thủ công chuyên đan lát các sản phẩm mây tre như ớp, nơm, gùi, dậu, rổ rá...; nhóm ẩm thực của thôn gồm 15 hộ đi sâu vào khai thác, chế biến các món ăn truyền thống của người Tày Khao như xôi cốm, chè cốm, cháo cốm hay cơm lam, cá suối lam, nướng, vịt nấu măng chua, thịt lợn cắp nách, các món rau rừng muối chua...; nhóm nhà sàn gồm 6 hộ gia đình đã nâng cấp nhà cửa, mua sắm trang thiết bị phục vụ nơi ăn nghỉ cho du khách; nhóm sản xuất mô hình trang trại gia đình gồm gần chục hộ gia đình chuyên sản xuất, cung cấp các thực phẩm sạch như gà đồi, lợn sạch...

Đội văn nghệ của thôn có 15 thành viên tranh thủ những lúc nông nhàn tích cực luyện tập các làn điệu dân ca, múa xòe, phục dựng lại cách thức làm cốm truyền thống của ông bà tổ tiên để cung cấp cốm phục vụ lễ hội. Cùng với đó, các hộ gia đình khác trong thôn đã đầu tư các công trình nước sạch, xây dựng công trình vệ sinh khép kín, vệ sinh môi trường khu dân cư cũng như đường làng ngõ xóm bảo đảm sạch sẽ. Công tác an ninh trật tự trên địa bàn thôn luôn được giữ vững, không để xảy ra tình trạng mất trộm cắp, tạo điều kiện cho du khách yên tâm khi đến tham quan và ăn nghỉ tại thôn.

Bên cạnh khai thác giá trị không gian lễ hội cầu cơm mới đền Đông Cuông thông qua điểm nhấn là Hội thi hát văn, Hội thi khéo tay làm cốm và hoạt động du lịch cộng đồng thì một trong những nét mới thu hút khách thập phương đến với Lễ hội đền Đông Cuông năm nay đó là sự thuận tiện trong giao thông. Tuyến đường Yên Bái - Khe Sang được đầu tư nâng cấp cùng với tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai thông xe toàn tuyến đã không chỉ tạo lợi thế cho Văn Yên khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội mà còn thu hút, kết nối du khách thập phương tham gia hành trình du lịch tâm linh dọc sông Hồng đến chiêm bái tại đền Mẫu Đông Cuông.

Đến với Lễ hội Cầu cơm mới đền Đông Cuông, du khách được dâng lên đức Thánh Mẫu Thượng ngàn và các vị anh hùng dân tộc một nén tâm hương nguyện cầu cho quốc thái dân an, được hòa mình vào thiên nhiên in đậm dấu tích lịch sử của vùng đất tâm linh, được tham gia hội thi khéo tay giã cốm, được thưởng thức những giai điệu tín ngưỡng của người Việt qua hội thi hát văn. Cùng với đó, du khách được trải nghiệm và thưởng thức các nét văn hoá dân gian và ẩm thực đặc sắc.  Đây cũng là dịp để cộng đồng các dân tộc huyện Văn Yên ôn lại những phong tục, tập quán truyền thống của cha ông, khôi phục và duy trì những nét đẹp văn hóa của dân tộc mình, đồng thời quảng bá những sản phẩm du lịch văn hóa và tâm linh, góp phần phát triển du lịch một cách bền vững.

 Hồng Vân