Núi Đọi - Sông Châu, biểu tượng của Hà Nam cũng như ngôi chùa và cây tháp cổ được xây dựng dưới triều vua Lý Nhân Tông từ lâu đã được nhiều người biết đến. Đầu thế kỷ 15, ngôi chùa và cây tháp bị quân Minh phá hủy. Ngôi chùa đến nay còn giữ lại những di vật quý thời Lý như là sáu pho kim cương, tượng đầu người mình chim (Kinari), nhiều mạng chạm trang trí bằng đất nung, đặc biệt là tấm bia Sùng Thiện Diên Linh.

Trải qua nhiều thời đại từ Mạc đến Nguyễn sau này, ngôi chùa đã qua nhiều lần được trùng tu tôn tạo nhưng vẫn giữ được nét cổ kính của ngôi chùa.

Là cây bia lớn và cổ nhất nước, bia Sùng Thiện Diên Linh được triều đình do đích thân vua Lý Nhân Tông chỉ đạo tạo tác. Người soạn văn bia là Nguyễn Công Bật giữ chức Hình bộ Thượng thư; viết chữ để khắc là Thượng thư Bộ công lý Bảo Cung, cả hai vị đều giữ chức vụ cao trong triều đình, có vị thế cao trong xã hội. Bia được khắc chữ cả hai mặt trước khắc 4257 chữ Hán, thể hiện nổi bật ở mặt trước của bia là Bài minh gồm 88 câu thơ, Văn bia bổ sung những tư liệu lịch sử quý về cuộc đời và sự nghiệp của vua Lý Nhân Tông và Thái úy Lý Thường Kiệt; phản ánh triết lý duyên khởi của Phật giáo, tình hình phật giáo ở thời Lý.

Bài ký văn bia cũng là đầu tiên và duy nhất nói đến việc tu sửa chùa Diên Hựu (tức chùa Một Cột). Văn bia cũng mô tả những nét cơ bản về tháp Sùng Thiện Diên Linh. Dòng chữ trên trán bia ở mặt trước theo kiểu chữ “Phi Bạch” do Lý Nhân Tông ngự đề. Mặt sau bia khắc bài thơ Đường luật của vua Lê Thánh Tông.

Bia được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia theo quyết định 1599/ QĐ-TTg ngày 30-12-2013, là một trong 37 bảo vật quốc gia, ấn tích của thời Phật giáo huy hoàng thời Lý. Các bảo vật này được Hội đồng khoa học các cấp lựa chọn theo tiêu chí: Tính độc bản, độc đáo, có giá trị, đánh dấu sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước…

Đây là cổ vật đầu tiên của tỉnh Hà Nam được công nhận là Bảo vật quốc gia.

(Theo NDĐT)