Ngay sau khi thành lập tỉnh, công tác phòng chống sốt rét đã được quan tâm. Đội chống sốt rét lưu động của tỉnh Yên Bái đã được thành lập từ rất sớm (1959) là tiền thân của Trạm Phòng chống sốt rét và Trung tâm Phòng chống sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng sau này.

Với sự nỗ lực của toàn ngành, nòng cốt là đội ngũ cán bộ làm công tác phòng chống sốt rét từ tỉnh đến cơ sở, bệnh sốt rét đã giảm dần. Từ năm 1962, cùng với các tỉnh miền Bắc, Yên Bái thực hiện Chương trình tiêu diệt sốt rét nhằm mục tiêu loại trừ bệnh sốt rét ra khỏi cộng đồng. Tuy nhiên, từ những năm đầu của thập kỷ 90 thế kỷ trước, bệnh đã quay trở lại và lan ra hầu hết các địa phương trong tỉnh, gây nhiều vụ dịch làm hàng ngàn người mắc và hàng chục người chết mỗi năm.

Trước diễn biến phức tạp của bệnh sốt rét, tỉnh đã huy động các cấp, các ngành vào cuộc. Được sự hỗ trợ của Trung ương qua Chương trình Mục tiêu quốc gia phòng chống sốt rét và một số tổ chức quốc tế, công tác phòng chống sốt rét được tăng cường; mạng lưới phòng chống sốt rét được thành lập và duy trì từ tỉnh đến thôn, bản với  mục tiêu phát hiện sớm, điều trị triệt để bệnh nhân mắc sốt rét; tuyên truyền cho người dân và toàn xã hội tham gia biết cách phòng tránh bệnh sốt rét, diệt muỗi, bọ gậy, phát quang bụi rậm quanh nhà, dời chuồng gia súc ra xa nhà…

Với sự nỗ lực chung của toàn xã hội và sự ủng hộ của người dân, bệnh sốt rét đã dần được khống chế. Đến năm 2000, Yên Bái đã hoàn thành xuất sắc mục tiêu của Chương trình Phòng chống sốt rét quốc gia: bệnh nhân sốt rét giảm 70,28%, ký sinh trùng sốt rét giảm 98,58%, không có chết do sốt rét, không có dịch sốt rét. Giai đoạn từ 2001 đến nay, tiếp tục Chương trình Phòng chống sốt rét với mục tiêu: không để chết do sốt rét, không để dịch sốt rét xảy ra; giảm mắc sốt rét xuống dưới 4/1.000 dân và phát triển các yếu tố bền vững trong phòng chống sốt rét.

Số liệu báo cáo của Sở Y tế cho thấy, tính đến hết năm 2013, tỉnh Yên Bái đã trải qua 22 năm có số bệnh nhân sốt rét liên tục giảm, 21 năm không có dịch sốt rét, 20 năm không có tử vong do sốt rét. Thành quả trên có được là do có nỗ lực của toàn xã hội, dưới sự lãnh, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền và ban, ngành các cấp với nòng cốt là đội ngũ cán bộ y tế làm công tác phòng chống sốt rét đã không quản ngại khó khăn, gian khổ vì sức khỏe cộng đồng, vì mục tiêu thanh toán bệnh sốt rét.

Ngày nay, bệnh sốt rét tại Yên Bái không còn là mối lo của mỗi gia đình và toàn xã hội, “ma Trái Hút” đã đi vào quá khứ. Tuy nhiên, nguy cơ quay trở lại của bệnh sốt rét là rất cao do hiện nay chưa có vắc xin phòng bệnh và với việc phát triển kinh tế thị trường, giao lưu đi lại của người dân như hiện nay giữa vùng có bệnh sốt rét lưu hành với tỉnh Yên Bái. Vì vậy, chúng ta cần tiếp tục duy trì mạng lưới phòng chống sốt rét, luôn cảnh giác để phát hiện sớm, điều trị triệt để ngay từ những ca mắc đầu tiên, không để lây lan ra cộng đồng.

Song song với duy trì mạng lưới giám sát phát hiện bệnh, cần tăng cường việc tuyên truyền, hướng dẫn người dân vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường quanh nhà, diệt muỗi, bọ gậy, nằm màn phòng muỗi đốt để duy trì thành quả chương trình phòng chống bệnh sốt rét một cách bền vững, tiến tới loại trừ căn bệnh này trong tương lai.

Hà Minh Thư