YBĐT - Trong sản xuất nông nghiệp, phân chuồng có vai trò rất quan trọng nhưng lượng phân chuồng không đủ cho sản xuất. Vì vậy, trồng các loại cây phân xanh, các cây họ đậu bằng phương thức trồng thành băng, trồng thuần, trồng xen, trồng gối và dùng sinh khối (thân, lá) vùi vào đất vừa có tác dụng bảo vệ đất, chống xói mòn đất vừa có tác dụng bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng.
Tùy theo phương thức trồng, hàng năm, có thể bón vào đất từ 2 - 10 tấn chất xanh cho 1 ha và có thể giảm thiểu lượng đất bị xói mòn từ 20 - 60% so với đất không trồng cây phân xanh.
1. Công dụng của phân xanh:
- Tăng chất hữu cơ và đạm cho đất. Thực tế, thân, lá cây phân xanh cung cấp cho đất mỗi héc-ta 15 - 30 tấn chất xanh, tức khoảng 3 - 4 tấn chất khô tạo mùn cho đất, có tác dụng cải tạo lý tính và hóa tính cho đất phần nào, đất cát bớt rời rạc, do đó tăng tính giữ nước, giữ phân. Cây phân xanh cải tạo tầng canh tác, trồng và cày vùi cây phân xanh không những làm tăng chất hữu cơ và đạm cho tầng canh tác mà còn làm phong phú thêm lân, canxi, magiê…
2. Các cách sử dụng cây phân xanh:
- Cắt ngắn lá cày vùi trực tiếp vào đất. Đây là cách đơn giản, thuận tiện, ít tốn công.
- Thân, lá ngâm ủ cho hoai mục rồi mới bón cho cây. Cách này thường áp dụng với trường hợp thời kỳ thu hoạch cây phân xanh không trùng với vụ làm đất gieo trồng.
- Dùng cây phân xanh làm thức ăn gia súc để lấy phân thải ra. Đây là cách có hiệu quả kinh tế cao song phải chọn loại cây phân xanh thích hợp khẩu vị của gia súc và giàu dinh dưỡng.
3. Phương pháp thu cắt và cày vùi:
- Thu cắt sớm quá hoặc muộn quá đều không lợi. Thời kỳ sinh trưởng đầu cây phân xanh có hàm lượng dinh dưỡng cao, tỷ lệ chất khô thấp, dễ phân giải song sản lượng thấp. Về sau, hàm lượng xenlulo và chất khoáng tăng lên nhiều, lượng đạm tuyệt đối có tăng nhưng tỷ lệ chất khô giảm, phân xanh khó phân giải. Đối với cây họ đậu nói chung, thu cắt ra khi hoa rộ là thích hợp nhất.
- Sau khi cày vùi, trong quá trình phân giải các chất hữu cơ, axit amin tăng lên quá nhiều, có hại cho sự nảy mầm của cây trồng. Vì vậy, cần cày vùi cây phân xanh sớm hơn thời vụ gieo trồng ít nhất 2 tuần để cho cây phân xanh phân giải đầy đủ. Điều kiện thuận lợi cho sự phân giải là đất đủ nhiệt độ và độ ẩm.
- Trường hợp trồng cây phân xanh lưu niên và cắt cây vùi tại chỗ thường có hiện tượng tái sinh mầm. Để ngăn ngừa hiện tượng này, sau khi cắt thân, lá để cho mầm nảy dài 15 - 20 cm, lúc này trong rễ đã cạn chất dinh dưỡng rồi mới cày vùi, như vậy năng lực tái sinh sẽ yếu.
- Cây phân xanh non dễ phân giải thì cày sâu còn đối với cây già thì vùi nông dễ phân giải hơn do thoáng khí và gần mặt đất, nhiệt độ cao hơn. Đất tơi xốp thì vùi sâu, đất thịt nặng thì vùi nông, vụ mưa nhiều hoặc ruộng có tưới nước, độ ẩm cao thì vùi nông hơn. Vụ mưa nhiều, đất quá ẩm ướt nên dùng cây phân xanh đã khô héo để cày vùi thì thích hợp hơn cây tươi.
Nguyễn Văn Đoàn (Trung tâm Khuyến nông tỉnh)