Tiếp tôi trong ngôi nhà gỗ lim 3 gian 2 trái với kiến trúc cổ kính ở xã Giới Phiên, thành phố Yên Bái, nhà thơ Ngọc Bái - nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin phấn khởi trò chuyện về hoa xuân. Trong không gian đầy ấm cúng với mùi hương thoang thoảng của hoa mộc hòa cùng mùi hương hồng trà, hải đường, nhà thơ lục lại trí nhớ về thú chơi hoa trong tết xưa. 

- Người xưa thường bày hoa tết như thế nào trong nhà ạ? Tôi hỏi.

- Cành đào, cành mai đều được mọi người, mọi nhà bày tại những nơi trang trọng nhất với mong muốn một năm gặp nhiều may mắn. Không chỉ bày lọ hoa ở bàn tiếp khách mà ngày tết, người chơi còn cắm một cành đào nhỏ trên bàn thờ gia tiên nhằm tỏ lòng thành kính tới tổ tiên - nhà thơ Ngọc Bái đáp lời.

 

Tôi hỏi tiếp:

- Người xưa thường hay chọn những loài hoa nào trong ngày tết Nguyên đán? 

Sau một hồi suy nghĩ, nhà thơ Ngọc Bái chậm rãi giải thích: 

- Tết xưa và nay, mọi người, mọi nhà đều thích chơi đào và dù có chơi các loài hoa khác thì trong nhà vẫn phải có đào vì hoa đào hay cây đào thế là biểu trưng cho mùa xuân vì có lá, nụ, hoa và cả quả non. Trong tranh dân gian, bộ tranh "tứ quý" vẽ 4 loài hoa là đào, trúc, cúc, mai. Hoa đào được biểu trưng đầu tiên trong bốn loài hoa đó và nở đẹp nhất trong dịp tết đến, xuân về. Hoa đào như sứ giả của mùa xuân. 

Chơi đào cũng không cầu kỳ như chơi những loài hoa khác. Hết tết, đào cũng vừa tàn. Thông qua việc chọn đào, người ta cũng gửi gắm mong muốn vào trong đó, ví như: mong muốn gia đình đoàn tụ người chọn thế long giao, muốn con cái phương trưởng người ta chọn cành hình nơm. 

Đào là khí dương nên chơi đào bích, đào phai, đào thất thốn hay đào bạch thì đều rực khí dương trong nhà. Nếu tết nào rét buốt thì sắc hồng của đào bích sẽ làm ấm thêm gian nhà và kéo các thành viên lại gần nhau. 

Ngoài ra, người chơi có thể chọn cúc vì loài hoa này tượng trưng cho tính khiêm tốn, điềm đạm vì thế những gia đình có truyền thống Nho giáo thích cắm cúc ngày xuân. 

Còn đối với loài hoa hải đường, cánh to và dày, có mùi hương kín đáo biểu tượng của phúc hậu, ăn ở như bát nước đầy nên các gia đình nề nếp thích mua. Hoa hồng thanh cao được chọn để cúng ở chùa chiền, đền miếu và trên bàn thờ gia tiên. 

Bây giờ, rất nhiều người có thú chơi hoa lan ngày tết. Lan vẫn là nữ hoàng của các loài hoa. Giờ đây, nhiều gia đình có điều kiện nên sẽ chơi nhiều hoa, cây cảnh hơn.

Sự am hiểu cùng vốn sống của nhà thơ Ngọc Bái đã cho tôi cái nhìn đầy đủ về thú chơi hoa ngày tết cũng như ý nghĩa của từng loại hoa. Đi trên con đường bê tông bằng phẳng, hai bên đường những vườn đào Giới Phiên đang đợi ngày bung sắc, lòng người cũng phơi phới sắc xuân.