Theo điều tra xã hội học bằng cách phát phiếu điều tra cho từng hộ của Hội Nông dân thị xã Nghĩa Lộ đối với nông dân ở vùng cánh đồng Mường Lò trong tháng 6 vừa qua cho thấy: đời sống của đồng bào các dân tộc trong vùng đã được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi đến trường được đi học tăng; tỷ lệ đói nghèo giảm bình quân mỗi năm trên 4%, phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" được đẩy mạnh, góp phần phát huy bản sắc văn hoá truyền thống và ngăn chặn các tệ nạn xã hội.

Xã hội phát triển, nhu cầu về mọi mặt trong sinh hoạt tăng, kèm theo các dịch vụ cũng song hành cùng đời sống của con người. Theo điều tra, hiện mỗi hộ dân trong vùng phải đóng quá nhiều các khoản đóng góp hợp lý và...chưa hợp lý. 

Mỗi hộ dân, ngoài nộp thuế nhà đất còn nộp các quĩ đóng góp về: an ninh quốc phòng, phòng chống lũ bão, đền ơn đáp nghĩa, vì người nghèo, vì trẻ thơ, khuyến học, chữ thập đỏ, quĩ hội nông dân, quĩ người cao tuổi, quĩ phụ nữ. Có 8 khoản đóng góp để xây dựng cơ sở hạ tầng như: xây dựng đường giao thông nông thôn, đường điện sinh hoạt, nước sạch, xây dựng trạm y tế, xây dựng trường học, xây dựng nhà văn hoá, sửa chữa kênh mương nội đồng, xoá nhà dột nát.

Ngoài ra, khi cho trẻ đến trường học phụ huynh còn phải đóng góp 13 khoản cho nhà trường và hội phụ huynh lập ra như: học phí, bảo vệ, điện nước, trang trí lớp, kế hoạch nhỏ, vệ sinh, quĩ phụ huynh, quĩ lớp, phô tô tài liệu (phô tô các giấy kiểm tra cho học sinh)... Mỗi hộ có bao nhiêu người lại tham gia vào thành viên của các hội và tổ chức đoàn thể như: người cao tuổi, phụ nữ, thanh niên, cựu chiến binh, nông dân... và đều đóng góp phí hoạt động.

Chưa hết, qui ước làng văn hoá còn phải tham gia đóng các loại phí về: khai sinh, khai tử, kết hôn, đăng ký hộ khẩu, lệ phí con dấu UBND xã.  Người nông dân no đói đều trông chờ vào hạt thóc thu hoạch trên đồng ruộng, các loại phí trên cũng được hạt thóc "cõng" đủ với tổng cộng lên tới 49 thứ phí đóng góp các loại. 

Chưa hết, qua khảo sát tại phường Cầu Thia và xã Nghĩa Lợi của thị xã còn cho thấy đang tồn tại loại phí ít ở đâu có là: phí dịch vụ khoa học và phí đấu thầu đất 5%! Tuy số này không nhiều nhưng đang cảnh báo là ở cấp cơ sở có điều bất ổn, không riêng gì Yên Bái nên cần được quan tâm đúng mức và có thái độ dứt khoát về phân cấp quản lý hành chính.

Không vì khẩu hiệu xã hội hoá mà "Trăm dâu đổ đầu tằm", đã đến lúc các cấp chính quyền cần nhìn nhận lại cách thu phí làm sao cho hợp sức dân, không ban hành quá nhiều các khoản thu khi thấy chưa cần thiết, nhất là đối với các hộ đồng bào còn nghèo như ở tỉnh Yên Bái.

Thanh Sơn