Dù vẫn còn khoảng cách so với mục tiêu đề ra, nhưng kết quả này là minh chứng cho nỗ lực không ngừng của ngành BHXH trong việc đưa chính sách an sinh đến gần hơn với người dân.
Gian nan từng bước tuyên truyền
Những năm gần đây, xã Giới Phiên, thành phố Yên Bái trở thành điểm sáng trong công tác phát triển BHXH tự nguyện. Vào một ngày giữa tháng 5, không khí tại trụ sở xã trở nên sôi động khi Lễ ra quân tuyên truyền về BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) được tổ chức tại đây. Đội ngũ cán bộ, viên chức BHXH, nhân viên Tổ dịch vụ thu bưu điện, cán bộ thôn tỏa đi các thôn, gõ cửa từng nhà, gặp gỡ từng người dân để vận động.
Chị Nguyễn Thị Huệ - Trưởng thôn Phúc Thịnh, xã Giới Phiên chia sẻ: "Vận động người dân tham gia không đơn giản. chúng tôi phải giải thích cặn kẽ từng quyền lợi, giải đáp từng băn khoăn. Có khi đi lại 2–3 lần họ mới tin tưởng”.
Chị Nguyễn Thị Huệ (người áo đen) thôn Phúc Thịnh xã Giới Phiên, thành phố Yên Bái sau khi được tư vấn
đã quyết định tham gia BHXH tự nguyện để về già có lương hưu.
"Đối với công tác vận động nhân dân, chúng tôi luôn coi việc tương tác hai chiều là rất quan trọng. Cán bộ ngoài việc nắm vững chuyên môn và chế độ chính sách thì phải gần gũi với nhân dân, vì vậy, tôi thường xuyên gặp gỡ, tiếp xúc để tạo dựng sự tin tưởng và gắn kết” - anh Lê Hoàng Anh - cán bộ văn hóa - xã hội xã Xuân Quang, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai cho hay.
Đặc biệt, việc tuyên truyền về BHXH tự nguyện được các cán bộ ngành BHXH, cộng tác viên thu, hay cán bộ công chức địa phương thực hiện một cách lâu dài, liên tục và đều đặn, không chỉ trong công việc chuyên môn mà còn tranh thủ mọi lúc, nhất là khi người dân đến xã giải quyết công việc. Nhờ cách làm này, chính sách BHXH tự nguyện đã được người dân hiểu rõ hơn và ngày càng tích cực hưởng ứng.
Theo báo cáo của BHXH Khu vực XVII, trong 5 tháng đã tổ chức 77 hội nghị với 4.907 người tham dự. Bên cạnh đó, phối hợp với báo chí địa phương và Trung ương đăng tải 440 tin, bài, phóng sự trên các phương tiện truyền thông; hơn 12.360 lượt truyền thanh cơ sở và hơn gần 1.200 sản phẩm truyền thông trên mạng xã hội đã được phát hành. Mỗi con số ấy phản ánh sự nỗ lực không ngừng của ngành BHXH trong đưa chính sách đến gần với người dân.
Niềm tin đến từ trải nghiệm.
Chị Trần Thị Thành, sinh năm 1983 ở thôn Bắc Ngầm, xã Xuân Quang, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai vốn dĩ chưa từng nghĩ đến việc tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, sau khi được cán bộ ngành BHXH trực tiếp tư vấn, giải đáp tận tình về chính sách, chị đã hiểu rõ hơn về lợi ích lâu dài mà BHXH tự nguyện mang lại và quyết định chủ động đăng ký tham gia ngay.
"Nhiều năm qua, gia đình tôi gồm 5 người đều đã tham gia BHYT. Với tôi đó là cách để bảo vệ sức khỏe và giảm gánh nặng tài chính khi không may ốm đau, bệnh tật. Và giờ đây, với quyết định tham gia thêm BHXH tự nguyện, tôi mong muốn sẽ có được sự an tâm, ổn định hơn khi về già. Lo cho sức khỏe là trước mắt, lo cho tuổi già là lâu dài nay tôi đã có thêm lựa chọn để lo cho mình”, chị Thành chia sẻ.
Đông đảo người lao động tự do tìm hiểu về chính sách BHXH tự nguyện tại gian hàng
của BHXH khu vực XVII ở Hội chợ Du lịch Quốc tế Lào Cai năm 2025.
Hay như chị Lương Thị Hương ở thôn Yên Thắng, xã Tân Hương, huyện Yên Bình trước đây đóng BHXH bắt buộc theo công ty ở tỉnh Bắc Ninh nơi chị làm việc. Nhưng công việc bấp bênh nên chị trở về địa phương và có ý định rút BHXH một lần nhưng sau khi được tuyên truyền, vận động và tư vấn thêm về quyền lợi của BHXH tự nguyện như: giảm thời gian đóng BHXH, mở rộng đối tượng hưởng thai sản hay trợ cấp hưu trí xã hội cho người từ 75 tuổi trở lên… nên chị quyết định tiếp tục tham gia.
"Vừa qua được cán bộ BHXH huyện Yên Bình trực tiếp đến tận nhà giải thích về quyền lợi lương hưu, được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng nên tôi quyết định tham gia BHXH tự nguyện. Đây là cách tự lo cho mình về già”, chị Hương tâm sự.
Câu chuyện của chị Thành hay chị Hương không hiếm. Trong tổng số 2.985 người tham gia BHXH tự nguyện trong tháng 5 tại hai tỉnh Yên Bái và Lào Cai, phần lớn là lao động phi chính thức những người từng nghĩ BHXH là "xa vời". Nhưng giờ đây, với sự hỗ trợ từ Nhà nước và thông tin truyền thông đúng lúc, họ đã có cơ hội bảo vệ mình trước rủi ro cuộc sống.
Hướng tới mục tiêu an sinh bền vững
Đằng sau kết quả tích cực trên là một loạt giải pháp đồng bộ: từ việc tổ chức tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ nhân viên thu, đánh giá hiệu quả từng cộng tác viên, cho đến việc tăng cường kiểm tra, khảo sát tại cơ sở. Ngành BHXH đã yêu cầu các tổ chức dịch vụ thu ưu tiên lựa chọn những người có uy tín, am hiểu cộng đồng để làm cầu nối tuyên truyền.
Bà Mai Thị Thanh Bình - Giám đốc BHXH liên huyện Yên Bình - Trấn Yên cho biết: "Để người dân tin và tham gia thì chúng tôi phải dựa vào cơ sở và trưởng thôn và những người có uy tín trong cộng đồng để cùng đến tận nhà dân tuyên truyền, vận động. Thêm vào đó, người vận động phải đủ hiểu biết và thuyết phục. Đồng thời, cần có cơ chế động viên, khen thưởng kịp thời cho những người làm tốt”.
Bên cạnh đó, ngành BHXH còn đẩy mạnh số hóa, cải cách hành chính để người dân tiếp cận dễ dàng hơn. Đến nay, 99,8% dữ liệu người tham gia BHXH, BHYT ở Yên Bái đã đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư - một nền tảng quan trọng để triển khai dịch vụ công trực tuyến và giao dịch không giấy tờ.
Dù đạt nhiều kết quả khả quan, nhưng tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện hiện tại vẫn đạt thấp, mới chỉ đạt khoảng 61% kế hoạch. Số người tham gia vẫn khiêm tốn so với tiềm năng lực lượng lao động phi chính thức trên địa bàn. Nguyên nhân chính là thu nhập không ổn định, hiểu biết còn hạn chế và tâm lý trông chờ vào con cháu khi về già vẫn phổ biến.
Ông Nguyễn Văn Chương - Phó Giám đốc BHXH khu vực XVII thẳng thắn: "Muốn tăng số lượng người tham gia bền vững, ngoài truyền thông còn cần chính sách hỗ trợ sâu hơn, và đặc biệt là sự đồng hành của các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể cơ sở”.
Đồng chí Nguyễn Văn Chương - Phó Giám đốc BHXH khu vực XVII cùng đoàn công tác làm việc với UBND xã Bản Phố,
huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai về công tác vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện.
Trên thực tế, nhiều xã, thôn chưa thực sự quan tâm đến công tác BHXH tự nguyện. Cán bộ xã bận nhiều việc, thiếu thời gian hỗ trợ nhân viên thu. Một số tổ chức dịch vụ thu vẫn hoạt động cầm chừng, hiệu quả vận động thấp.
Ông Nguyễn Văn Huấn - Phó Chủ tịch UBND xã Bản Phố, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai cho biết: "Một trong các nguyên nhân người dân không tham gia BHXH tự nguyện là do phần lớn người dân lao động nông nghiệp có thu nhập thấp, chỉ đủ trang trải sinh hoạt hằng ngày cộng thêm vào đó là tâm lý trông chờ vào chính sách hỗ trợ từ Nhà nước”.
Phát triển người tham gia BHXH tự nguyện không thể là cuộc vận động nhất thời. Đó là một quá trình cần bền bỉ xây dựng niềm tin, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng. Mỗi người dân tham gia BHXH là thêm một bước tiệm cận đến mục tiêu an sinh xã hội toàn dân.
Trong tháng 6 và các tháng tiếp theo, BHXH Khu vực XVII xác định tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp, đổi mới hình thức tuyên truyền, khai thác tối đa vai trò của các tổ chức đoàn thể, đảng viên, người có uy tín trong cộng đồng để vận động người dân. Đồng thời, kiến nghị Chính phủ tiếp tục có chính sách hỗ trợ cao hơn cho người dân tham gia, đặc biệt là nhóm lao động nghèo, cận nghèo.
Hồng Duyên