Gìn giữ không gian văn hóa của người Khơ Mú

Văn hóa

Gìn giữ không gian văn hóa của người Khơ Mú

Cập nhật: Thứ hai, 26/3/2018 | 7:14:43 AM

YBĐT - Người Khơ Mú ở Yên Bái tập trung đông nhất ở xã Nghĩa Sơn, huyện Văn Chấn với khoảng 1.600 khẩu, chiếm 72,39% dân cư trong xã. Định cư xen kẽ với đồng bào các dân tộc Thái, Dao, Kinh, Tày nhưng người Khơ Mú vẫn gìn giữ được khá nguyên vẹn những giá trị văn hóa truyền thống ngàn đời của dân tộc mình.

Các làn điệu dân ca, dân vũ biểu diễn trong các lễ hội đã góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa riêng có của dân tộc Khơ Mú.

Dân tộc Khơ Mú có rất nhiều làn điệu dân ca vừa trong trẻo vừa khỏe khoắn với lối hát mang đậm tính sử thi, trữ tình, lúc du dương, êm ái, lúc rộn ràng, nhộn nhịp… Nếu được một lần đến với bản người Khơ Mú vào lúc họ đi làm nương rẫy hay xuống chợ, đi du xuân, bạn sẽ được đắm chìm trong điệu hát Tơm (hát giao duyên) ngọt ngào.

Hay trong các cuộc vui của bản như mừng nhà mới, cưới hỏi, lễ tết, mọi người lại được thưởng thức những làn điệu Tơm riêng có của dân tộc do các cụ ông, cụ bà, những người trung niên trong bản thể hiện nhằm góp phần lưu giữ một nét đẹp tinh thần của đồng bào. Như điệu "Kưn chơ” (hát đi đường) với âm vang khỏe khắn như tiếng vọng của đại ngàn.

Khi mừng đám cưới có "Tơm đường kmun”, khi làm nhà có "Tơm ơ grang mỵ”, trai, gái đi nương, đi rừng hay dự ngày vui bản làng có "Tơm cản chơ”, "Tơm muôn” (Tơm mùa xuân), "Kưn chơ” hát vào lúc đi nương rẫy và hát "Kơ le” được ví như hát đồng dao của người Kinh...

Ra đời từ trong lao động sản xuất và sinh hoạt đời sống thường ngày, những lời hát Tơm mộc mạc, ý nhị, chân thật và mang đậm chất sử thi, trữ tình, là cách hát đối đáp vừa sáng tạo vừa thể hiện ước mong của đồng bào cho mùa màng luôn tươi tốt, cây cối nảy lộc đâm chồi, cho đôi lứa hẹn hò nên duyên chồng vợ.

Bà Lèo Thị Si ở thôn Bản Lọong năm nay đã 75 tuổi cho biết: "Từ nhỏ, tôi đã nghe những điệu hát Tơm của bà, của mẹ và rồi thuộc và hát được rất nhiều làn điệu Tơm trong các cuộc vui của bản. Giờ đã có tuổi rồi thì lại hát để truyền dạy lại cho con cho cháu, như thế điệu hát Tơm của dân tộc mình sẽ được lưu giữ mãi”.

Góp phần làm nên âm hưởng đắm say trong các làn điệu dân ca Khơ Mú chính là những nhạc cụ độc đáo, riêng có. Chủ yếu được làm ra từ chất liệu tre nứa với những âm sắc vừa thăm thẳm như rừng xanh vừa vui nhộn như chính tâm hồn đôn hậu, thủy chung, chan hòa với thiên nhiên và yêu thích nhảy múa, hát ca của đồng bào.

Trong kho tàng nhạc cụ độc đáo của người Khơ Mú như: đàn trống (mbring rơ bang), sáo nhiều ống (ho rơ), đàn môi, đàn dây (bring tơ hếch) thì không thể không nói đến cây Pí tơm – loại nhạc cụ gắn bó với đời sống văn hóa của đồng bào Khơ Mú từ bao đời. Đây là loại sáo dọc với âm sắc độc đáo như bản hòa âm của tiếng suối reo, tiếng gió đại ngàn, tiếng chim rừng gọi bạn. Đó chính là tiếng lòng của người Khơ Mú, một dân tộc dù còn gặp nhiều khó khăn song tâm hồn luôn phơi phới một niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.

Là niềm tự hào của bà con dân tộc Khơ Mú bởi luôn tâm huyết, miệt mài tìm lại những giá trị văn hóa truyền thống từ những nhân chứng còn lại cùng dày công sưu tầm các loại nhạc cụ, các điệu múa dân gian và nghiên cứu để phục dựng những lễ hội truyền thống của đồng bào, nghệ nhân Vì Văn Sang ở thôn Nậm Tộc 1 luôn trăn trở làm sao để lưu giữ và phát triển những giá trị văn hóa dân tộc mình: "Phong tục tập quán chính là cái gốc của con người, do đó, từ nhiều năm qua, tôi cũng như nhiều người già trong xã luôn cố gắng đi tìm lại những giá trị văn hóa của dân tộc. Đặc biệt, được sự quan tâm của các cấp chính quyền từ tỉnh đến huyện nên thời gian qua, địa phương đã khôi phục được một số lễ hội, phong tục tập quán, các điệu dân ca, dân vũ, nhạc cụ dân tộc cũng như một số trò chơi dân gian. Cùng với đó, chúng tôi cũng đã thành lập một câu lạc bộ văn hóa liên thế hệ từ các cháu thiếu nhi, thiếu niên, thanh niên đến người trung tuổi, phụ nữ, phụ lão mong muốn truyền dạy để thế hệ trẻ nối tiếp, lưu giữ được những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc”.

Theo em Vì Thị Khánh, 16 tuổi thì việc tham gia các buổi sinh hoạt trong câu lạc bộ văn nghệ ở bản là cơ hội tốt để em thêm hiểu và tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc mình. Qua đó, cũng giúp em thuộc nhiều hơn các bài hát, điệu múa do các nghệ nhân, các bà, các mẹ truyền dạy để tham gia vào ngày vui trong bản.

Nghĩa Sơn đã và đang ngày càng thay da đổi thịt, đời sống tinh thần, nhu cầu hưởng thụ văn hóa văn nghệ của người dân ngày càng cao, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu đã góp phần gìn giữ, bảo tồn, làm cho các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Khơ Mú được khơi nguồn, tuôn chảy, hòa vào không gian văn hóa của vùng Văn Chấn - Mường Lò.

Thanh Chi

Các tin khác

Yên Bái ban hành Kế hoạch tổ chức Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh lần thứ XVI, năm 2024

Một tiết mục dự thi của đội thành phố Yên Bái tại Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh Yên Bái lần thứ XV, năm 2022. (Ảnh minh họa)

Nhằm nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền các nhiệm vụ chính trị của tỉnh đến tới nhân dân giúp người dân hiểu và thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, UBND tỉnh Yên Bái vừa ban hành Kế hoạch số 115/KH-VHTTDL về việc tổ chức Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh lần thứ XVI, năm 2024.

Độc đáo lễ hội tôn vinh trẻ mục đồng duy nhất Việt Nam

Lễ hội Mục đồng được phục dựng thành công sau 10 năm gián đoạn

Trong 2 ngày 7 và 8.5 (nhằm ngày 29.3 và 1.4 âm lịch), UBND H.Hòa Vang (TP.Đà Nẵng) tổ chức tái hiện, phục dựng Lễ hội Mục đồng làng Phong Lệ năm 2024 tại thôn Phong Nam (xã Hòa Châu).

Cửu đỉnh - Hoàng Cung Huế được ghi danh vào Danh mục Ký ức thế giới của UNESCO

Vẻ đẹp trường tồn của bộ Cửu đỉnh tại sân Thế Tổ Miếu, Đại Nội Huế.

Lãnh đạo Văn phòng UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế thông tin, ngày 8/5, trong khuôn khổ Hội nghị Toàn thể lần thứ 10 của Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO được tổ chức tại Mông Cổ, hồ sơ Cửu đỉnh - Hoàng cung Huế đã được ghi danh vào Danh mục Ký ức thế giới đạt số phiếu 23/23 nước tham gia. Đây là niềm tự hào của Việt Nam nói chung và của tỉnh Thừa Thiên - Huế nói riêng.

Bảo tàng tỉnh Yên Bái đón trên 1.700 lượt khách tham quan dịp lễ

Các cựu chiến binh và học sinh đến tham quan tại Bảo tàng tỉnh Yên Bái nhân dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ

Trong đợt cao điểm tháng 4 và 5, đặc biệt là dịp nghỉ lễ 30/4-1/5 và kỷ niệm 70 năm Ngày chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024), Bảo tàng tỉnh Yên Bái đã đón trên 1.750 lượt khách tham quan và trải nghiệm.

Văn hóa